Hoewel er nog meer onderzoek nodig is, is alvast zeker dat burn-out zowel fysieke, emotionele als mentale uitputting betekent, veroorzaakt door chronische stress. Door deze aanhoudende stress worden namelijk ook aanhoudend de stresshormonen adrenaline en cortisol geproduceerd. Dat resulteert in een overbelasting van de hersenen, maar heeft ook andere fysieke gevolgen.
In tegenstelling tot depressie is burn-out steeds werkgerelateerd en vindt er een drastische daling van energie en motivatie plaats. Dat is opmerkelijk want burn-out treft doorgaans net bevlogen mensen met een hoge intrinsieke motivatie. Anders gezegd: “To burn-out, one has to first be on fire.”
Volgens burnout.be en een studie van IDEWE dreigt burn-out voor één op de vijf Vlamingen, blijven mensen met een burn-out gemiddeld 189 dagen thuis en kost een medewerker met burn-out symptomen een organisatie gemiddeld 7.392€ extra.
To burn-out, one has to first be on fire.
Tussen de oren
Je hoort wel eens zeggen dat burn-out slechts ‘tussen de oren’ zit. In letterlijke zin is dat zeker zo want door de voortdurende aanmaak van cortisol sterven er neuronen af in de hippocampus (verantwoordelijk voor het geheugen en concentratie) en in de prefrontale cortex (toekomstvisie, proactief denken, beslissingsvorming en planning). Daarnaast heeft cortisol ook effect op de lever, pancreas, spijsvertering en het immuunsysteem.
Verder veroorzaakt aanhoudende stress hetzelfde mechanisme als bij chronische ontsteking en dat verhoogt dan weer de kans op kanker, hart- en hersenaandoeningen, reuma, prikkelbare darm-syndroom en eczeem. Bovendien kan een aanhoudend hoog niveau van adrenaline de oorzaak vormen voor hart- en vaatziekten en problemen met de luchtwegen.
Samenvattend kun je stellen dat de voortdurende aanmaak van stresshormonen maakt dat je hersenen (en de rest van je lichaam) aanhoudend in de fight or flight-respons verkeren. Deze (tijdelijke) reflex dient normaal gesproken enkel om te overleven in gevaarlijke situaties. Maar wanneer deze reflex chronisch wordt beleefd, worden hierdoor je hersenen overbelast.
Burn-out zit dus wel degelijk tussen de oren. En dat is eerder een serieuze zaak.
Wat is burn-out niet?
Zoals eerder gezegd wordt burn-out vaak verward met depressie. Maar er doen nog andere misverstanden de ronde. Een overzicht.
Stress versus burn-out
Stress is het direct gevolg van professionele stressfactoren zonder dat de zin van het werk centraal staat. Deze stress kan tijdelijk of chronisch zijn en kan iedere medewerker treffen zonder dat hier enig cynisme mee gepaard hoeft te gaan. Sociale steun en coping strategieën kunnen zorgen dat chronische stress geen burn-out wordt.
In geval van burn-out speelt de zin van het werk altijd een belangrijke rol en het is het gevolg van een langdurige blootstelling aan aanhoudende stress. Burn-out treft vooral mensen die het werk heel belangrijk vinden en gaat meestal gepaard met het nodige cynisme ten opzichte van anderen.
Tijdelijke stress is goed voor de prestaties maar wanneer deze stress chronisch wordt en er dus geen recuperatie meer kan plaatsvinden, dreigt het gevaar voor chronische vermoeidheid, overspannenheid of burn-out.
Overspannenheid versus burn-out
Overspannenheid ontstaat bij opstapelende stress voor een relatief korte periode van twee tot drie maanden en is niet noodzakelijk werkgerelateerd. Overspannen mensen voelen zich opgejaagd en zijn onderhevig aan stemmingswisselingen. Meestal is een rustperiode van een paar weken voldoende om te herstellen.
Burn-out is een energiestoornis door langdurige en chronische overbelasting die werkgerelateerd is en die wordt gekenmerkt door lichamelijke en geestelijke uitputting. Omdat de energiehuishouding volledig verstoord is, vergt burn-out een langer herstel en vaak wordt daarna het leven drastisch omgegooid.
Depressie versus burn-out
Waar bij zowel depressie als burn-out sprake is van emotionele uitputting en prikkelbaarheid, raken deze bij depressie alle aspecten van het leven. Bij burn-out zijn ze specifiek aan het werk gebonden. Zo zal depressie gekenmerkt worden door een algemeen verlies van interesse en levenslust. Bij burn-out daarentegen blijft de interesse in zaken die niets met het werk te maken hebben.
Depressie veroorzaakt verder een lager zelfbeeld, doemdenken en een verminderde vitaliteit terwijl burn-out meestal samengaat met een beter zelfbeeld, meer realisme en vitaliteit. Tot slot kan een voorgeschiedenis van depressie een burn-out wel in de hand werken en kan een burn-out afglijden in een depressie.
Fibromyalgie versus burn-out
Fibromyalgie betekent pijn in spieren en botten door een lange blootstelling aan stress. Deze wordt echter niet veroorzaakt door het werk. Hoewel bij burn-out ook sprake is van een lange blootstelling aan stress, vormt fysieke pijn meestal geen centraal symptoom en doet het zich wel voor op het werk.
Chronische vermoeidheid versus burn-out
In geval van chronische vermoeidheid is sprake van een algemene vermoeidheid die opduikt na psychische spanning of langdurige stress. Deze wordt niet noodzakelijk veroorzaakt door het werk. De emotionele vermoeidheid waarvan sprake is bij burn-out wordt in verband gebracht met nog twee extra elementen. Depersonalisatie en het verlies van verwezenlijking. Burn-out ontstaat ook na psychische spanning of langdurige stress, maar is wel gebonden aan het werk.
Werkverslaving versus burn-out
Workaholics nemen niet makkelijk afstand van het werk en willen altijd meer doen dan van hen wordt verwacht. Dat gaat ten koste van hun privéleven. Omdat de persoon in kwestie groot belang hecht aan het werk kan werkverslaving wel leiden tot burn-out omdat de overmatige betrokkenheid de reserves kan uitputten.
Toch is er niet noodzakelijk een verband tussen beide fenomenen omdat de uitputting die typisch is voor burn-out niet verenigbaar is met de sterke betrokkenheid van werkverslaving.
Bronnen: IDEWE, European Agency for Safety and Health at Work, ErbodNed, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Stichting Burnout, mijnkwartier.be