In samenwerking met andere sectorfondsen, lanceerde mediarte in het voorjaar van 2023 Checkit. Een initiatief dat organisaties ondersteunt om in te zetten op competenties met behulp van een actieplan. Maar ook Europa WSE, dat deel uitmaakt van het Departement Werk en Sociale Economie, zet in op competenties. Aan de hand van strategische partnerschappen rond het onderwerp ‘competentieversterking en levenslang leren’ (LLL) worden langetermijnwerkingen gecreëerd met veel aandacht voor leren en motivatie.
Het belang van ‘duurzaam competentiedenken’
De komende jaren zullen transformaties zoals digitalisering, vergroening, vergrijzing en migratie een grote impact hebben op de Vlaamse arbeidsmarkt. Jobs veranderen, verdwijnen en nieuwe jobs worden gecreëerd. Een sterke leercultuur en een hogere deelname aan levenslang leren zijn daarom belangrijk voor de wendbaarheid en veerkracht van werkenden en ondernemingen.
Ondernemingen en individuen die inzetten op het creëren van een leercultuur waarbinnen het evident is om aan opleidingen deel te nemen en te blijven bijscholen, zullen beter met deze transformaties kunnen omgaan. Via opleiding, omscholing en (her)oriëntering worden Vlamingen namelijk versterkt in hun loopbaan. Op die manier blijven medewerkers langer en met meer ‘goesting’ aan het werk. Ondernemingen kunnen hierdoor dan weer rekenen op meer competente medewerkers die hun job beter uitoefenen.
Kort samengevat betekent duurzaam competentiedenken, binnen de context van een onderneming, denken op lange termijn. Toekomstgericht en met visie op het belang van competentie- en leerbeleid.
Groeiende urgentie
De keuze om in te zetten op duurzaam competentiedenken is geen volledig nieuwe strategie. Maar het belang en de urgentie van competentiedenken wordt wel steeds groter. De komende jaren zullen maatschappelijke transities, zoals digitalisering, vergrijzing, migratie en klimaat hun impact laten voelen in Vlaanderen met grote verschuivingen en uitdagingen op de arbeidsmarkt tot gevolg. Vandaag bestaan er structurele tekorten die een belemmering vormen voor onze innovatiekracht, economische groei en de veerkracht om bestaande uitdagingen op te vangen. Het is daarom belangrijk om ondernemingen, sectoren en partnerschappen op de arbeidsmarkt te ondersteunen in al deze transities. Om hun toekomst te verzekeren, hun innovatiekracht te versterken en een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappelijke uitdagingen.
Met de oproep SCOPE speelt Europa WSE in op die transities. Binnen deze oproep worden competentieprognoses uitgevoerd voor een sector, cluster of regio om informatie te krijgen over de behoeftes aan competenties, de verwachte tekorten en overschotten. Zo ontstaat een zicht op de noden voor om- en bijscholing. Binnen de oproep ‘Opleidingen van de toekomst’ gaan partnerschappen vervolgens met die informatie aan de slag om opleidingen te co-creëren en aan te passen.
Met maatregelen zoals de ‘competentiechecks’ wil Europa WSE vooral streven naar veerkrachtige ondernemingen die hun personeelsbeleid vormgeven vanuit een toekomstgericht verhaal en tegelijkertijd inzetten op loopbaanbeleid, het verwerven van skills, werkplekleren, diversiteit, arbeidsorganisatie en het versterken van de innovatie en werkbaarheid van jobs.
SCOPE versus de Arbeidsdeal
Vanuit federale hoek werd in 2022 ook al de ‘Arbeidsdeal’ gesloten. Als je kijkt naar de uitdagingen op vlak van competenties, dan zijn deze immers altijd gelinkt met heel wat verschillende beleidsniveaus en beleidsdomeinen. Federaal maar ook Europees. Over deze niveaus en domeinen heen, werken alle initiatieven toe naar geschikte antwoorden op de maatschappelijke uitdagingen die zich stellen. Zo geeft de federale Arbeidsdeal meer algemene ondersteuning voor opleidingen via de verplichting van een jaarlijks opleidingsplan en het individueel opleidingsrecht. Vanuit Vlaanderen wil Europa WSE verder inspelen op de toekomstgerichtheid en wendbaarheid van de arbeidsmarkt en ondernemingen. De focus hierbij ligt op een proactief competentiebeleid waarin acties worden uitgerold die nodig zijn om een passend antwoord te vinden op de noden, behoeftes en uitdagingen. Met als doel om leren toekomstgericht in te zetten.
Speciale aandacht voor micro-ondernemingen, ook die van de AV-sector
Hoewel ondernemingen zich bewust zijn van transformaties, zoals digitalisering of vergroening, is het moeilijk om dit om te zetten in veranderende competentienoden en een opleidingsbeleid. Opleidingen op het werk zijn ook vaak georganiseerd met het oog op de huidige job of functie in de onderneming en in de sector. Verder blijkt uit cijfers dat vooral kleine ondernemingen -in het bijzonder ondernemingen met minder dan 50 werknemers- minder bezig zijn met competenties en opleidingen.
Om te ondersteunen waar de nood het hoogst is, worden binnen dit project uitsluitend begeleidingen aangeboden aan ondernemingen met minder dan 250 werknemers, met een focus op kleine ondernemingen met minder dan 50 werknemers. Concreet betekent dit dat ook zelfstandigen en freelancers binnen de audiovisuele sector zich kunnen aanmelden voor dit project.
Samenwerking tussen de sociale fondsen en de overheid
De Vlaamse regering heeft dienstverleners aangesteld rond groepen van paritaire comités om minimaal 622 ondernemingen gratis begeleiding aan te bieden om de eerste stappen te zetten in duurzaam competentiedenken. Behalve UNIZO zijn deze dienstverleners veelal sectorfondsen.
De Vlaamse Overheid ondersteunt deze dienstverleners zodat zij hun opdracht zo goed mogelijk kunnen uitvoeren. Zo komen ze op regelmatige tijdstippen samen en is er ook tussendoor frequent contact. Op die manier wordt er een vinger aan de pols gehouden, bijvoorbeeld over het vooropgestelde aantal KMO’s en het slagen van de begeleiding. Door in gesprek te gaan met de dienstverleners kijkt de Vlaamse Overheid bovendien hoe ze de samenwerking in de toekomst verder vorm kan geven.
Toekomstgericht aan de slag
De opdracht ‘Competentiechecks voor Vlaamse ondernemingen’ gaat om het integreren van een systematisch organisatieproces, geen eenmalige check. De doelstelling van dit tweejarig initiatief is om een methode of systematiek rond competenties in ondernemingen te verankeren.
Deelname aan dit project vraagt dus van de onderneming een engagementsverbintenis om ook in de verdere toekomst actie te ondernemen. Zo eindigt de begeleiding met een actieplan waarin beschreven wordt welke praktijken geïntegreerd werden en hoe de onderneming daarmee toekomstgericht aan de slag zal gaan en acties duurzaam zal inbedden.
Naast deze opdracht loopt ook een evaluatiestudie waarvan één van de doelstellingen is om input te leveren voor andere Vlaamse initiatieven rond duurzaam en strategisch competentiedenken. Dit blijft dan ook een belangrijk thema binnen het nieuwe ESF+ programma.
Het sociaal akkoord ‘Alle Hens aan Dek’
Samen met de vakbonden en de werkgevers ondertekende de Vlaamse regering ook het sociaal akkoord ‘Alle Hens aan Dek’. Dit akkoord focust op drie prioriteiten:
- een opleiding- en loopbaanoffensief
- een inclusieve en mensgerichte digitalisering
- een strategie gericht op een duurzame tewerkstelling voor iedereen
Prioriteit 1 -een opleidings- en loopbaanoffensief binnen het sociale akkoord ‘Alle Hens aan Dek’- houdt maatregelen in om een versnelling te realiseren in levenslang leren en om meer Vlamingen via opleiding, omscholing en (her)oriëntering te versterken in hun loopbaan. Met de competentiechecks, gericht op Vlaamse ondernemingen, wordt door dienstverleners ingezet op het begeleiden van KMO’s met specifieke focus naar micro-ondernemingen. Zo kunnen ook zij aan de slag gaan met competentiedenken. Hun noden en behoeften worden in kaart gebracht om op die manier op maat te werk te gaan. Er wordt namelijk geen eenmalige check aangeboden maar wel een methode of systematiek om rond competenties binnen de onderneming te werken en te zorgen voor een leercultuur waarin levenslang leren centraal staat.
Het individu en de organisatie
Waar de strategie ‘duurzaam competentiedenken’ voornamelijk focust op de werkgever en organisatie, is het initiatief rond competentiechecks een tweeledig instrument waarvan een deel zich nadrukkelijk focust op de individuele medewerker. De competentiechecks omvatten namelijk twee afzonderlijke instrumenten, gericht op werknemers én ondernemingen.
Zo ondersteunt de ‘competentiecheck voor werkenden’ de Vlaming in het inschatten van de eigen competenties en de vertaling naar een individuele leernood. Dit om werkenden aan te zetten tot loopbaanactie, reflectie en levenslang leren. Het is een digitale tool die vrij beschikbaar is via de website van VDAB en brengt de reeds aanwezige competenties in kaart. Ook geeft het een overzicht van de competenties en vaardigheden die nodig zijn voor het beroep dat iemand al uitoefent of voor een ander beroep, al dan niet binnen de eigen sector.
In het kader van de competentiechecks voor ondernemingen werden partnerschappen van sectoren als dienstverleners aangesteld binnen vijf percelen met daarbij elk hun eigen afgebakende bedrijfsactiviteiten. Kleine en middelgrote ondernemingen, en meer specifiek micro-ondernemingen met minder dan 50 werknemers, worden begeleid waarbij de experten met werknemers en werkgevers in gesprek gaan om de concrete noden en vragen in kaart te brengen. Zo kunnen ook deze organisaties op maat van start gaan met duurzaam competentiedenken.
Met dank aan: Silke Van Hiel (Project Coordinator Europa WSE) en Catherine Bonnarens (Project Consultant Europa WSE)
