Het nieuwe normaal?

Als je het gesprek aangaat over diversiteit en inclusie in media, hoor je het begrip ‘Het nieuwe normaal’ wel eens. Maar voor wie is diversiteit eigenlijk een nieuwigheid?

De cijfers liegen er niet om: meer dan 38% van de kinderen die op dit moment geboren worden, hebben een migratieachtergrond. In Vlaanderen leeft 15 procent van de bevolking met een handicap, 51 procent van alle inwoners in Vlaanderen zijn vrouwen. Eén op de zes identificeert zich op één of andere manier als holebi+ of queer. Diversiteit is overal en gaat iedereen aan.

Maar dat zien we nog niet genoeg op onze schermen: het leeuwendeel van de (hoofd)rollen, ankers, expertenrollen, presentatoren gaat vandaag de dag nog steeds naar middenklasse hetero mannen zonder migratieachtergrond, zonder handicap. VRT Diversiteit geeft het hele jaar door workshops die contentmakers kunnen inspireren, doorgronden, bewustmaken. Daar kunnen alle makers die iets voor VRT produceren gebruik van maken. Daarnaast biedt VRT Diversiteit ondersteuning tijdens het productieproces: van advies over taalgebruik tot talent of experts aanbrengen.

Diversiteit van binnenuit

In de maatschappij van vandaag is het belangrijker dan ooit om iedereen te tonen. De VRT vindt het belangrijk dat die diversiteit ook weerspiegeld wordt in de content die wordt uitgezonden op onze netten. Iets hoog op de agenda staan hebben is één ding, maar het in de praktijk omzetten, dat is andere koek. Waarom gaat die vooruitgang trager dan we zouden willen? De maatschappij waarin we ons bewegen staat voor grote uitdagingen. De media reflecteren die uitdagingen en vergroten ze soms uit. Denk maar aan de polarisering rond de zo genoemde ‘woke’-beweging. Mediamakers kunnen een spiegel voorhouden, wordt vaak gezegd. Maar is het niet eerder een bril, en lens waardoor je naar de anderen kijkt? Dan moet je je de vraag durven stellen wie die lens gevormd heeft: onder mediamakers vind je op dit moment nog niet enorm veel diversiteit.

De groep mensen die (mainstream) content maken zijn geen weerspiegeling van de echte bevolking van ons land. Kijk maar eens terug naar de demografische cijfers. Als op de redactie weinig diversiteit aanwezig is, zal de output vaker ook weinig diversiteit tonen. De vooruitgang zal zich dus pas sneller voortzetten als productiehuizen en redacties op verschillende niveaus inclusief zijn. Wil je diversiteit uitstralen, dan moet het ook in je zitten. Durf te kijken naar jezelf: jouw team, jouw redactie, je productiehuis. Krijgen mensen het gevoel dat ze welkom zijn bij jou?

Representatie en authenticiteit

Elk individu bestaat uit lagen: niemand is enkel ‘persoon met een handicap’, enkel ‘vrouw’ of enkel ‘persoon met migratieachtergrond’. We hebben allemaal een hybride identiteit die gevormd wordt door onder andere onze opvoeding, onze omgeving, onze fysieke kenmerken. Sommige lagen van die identiteit krijgen meer aandacht dan we zouden willen, met andere lagen zijn we helemaal niet bezig. Maar al die identiteitskenmerken zijn er wel. Hoe kan je er als mediamaker voor zorgen dat je al die individuen, al dan niet als lid van een gemeenschap, realistisch of authentiek weergeeft? Als je zorgt voor herkenbaarheid op één of meerdere lagen, dan ben je al een heel eind.

Zorg voor personages waar mensen zich op verschillende manieren kunnen in herkennen, aspecten van de verhaallijn die niet noodzakelijk met hun afkomst, gender, of handicap hebben te maken. Je kan niet worden wat je niet kan zien: als je jezelf niet herkent in media, denk je dat je stem er niet toe doet.

In elke stap

In elke stap van het productieproces kan je keuzes maken die meer of minder ruimte laten voor diversiteit: Hoe bedenk je een authentiek personage met een beperking? Hoe trek je meer mensen met een migratieachtergrond aan voor een casting? Hoe kan je je productieteam inclusief maken? Welke termen liggen gevoelig bij bepaalde gemeenschappen?

Toon je vooral een middenklasse blik op de wereld? Je kan werkelijk bij elke keuze een invloed uitoefenen op de diversiteit binnen je productie. Daar kan VRT Diversiteit bij helpen: je kan ons vragen voor een startvergadering, het scenario laten meelezen, je castingoproep of vacature mee verspreiden, zoeken naar experten,... . Wil je je hele productieproces en werkomgeving doorlichten? Neem de vragenlijst inclusie van Represent (https://lesmecs.be/ nl/projects/represent#about) erbij.

Je taal en woordgebruik doet er enorm toe, zeker in de laatste jaren groeit het bewustzijn van het publiek daarover. Wanneer gebruik je die/hen als voornaamwoord? Is ‘mensen van kleur’ een correcte term in het Nederlands? Die vragen worden beantwoord op https://diversewoordenlijstvrt. wordpress.com, een doorzoekbare woordenlijst die periodiek wordt geüpdatet in samenwerking met de taaladviseur van de VRT. Je kan je vraag ook altijd stellen bij VRT Diversiteit. Welke formule je ook verkiest, daar ondersteunen we je in. Maar onthoud wel: inclusief werken van bij de start laat ruimte voor diversiteit. Aan het eind er nog wat mensen van kleur bij zetten, dat werkt meestal niet.

Beweegt er wat ?

Als we op zoek gaan naar de resultaten van jarenlang bewustzijn creëren en sensibiliseren, dan vind je zeker genoeg voorbeelden. Kijk maar naar presentatoren en ankers Danira Boukhriss, Aster Nzeyimana, Fatma Taspinar en Esther Nwanu. Om er maar enkele te noemen. We zien al veel meer kleur op onze schermen. Vrouwen komen ook al een stuk vaker aan het woord. We zien een betere sociale mix in de programma’s. Met ‘De Shaq’ hadden we voor het eerst een fictiereeks met twee zwarte hoofdrolspelers op onze schermen, een primeur voor Vlaamse media. We zien de effecten van de inspanningen, dat is zeker. Maar we hebben nog wat werk te verzetten: als we relevant willen blijven, moeten we die effecten nog sneller zichtbaar maken. De perceptie van het publiek is namelijk dat er nog niet zo veel veranderd is. Het publiek wil méér. Dus: er beweegt wat. En om die beweging mee een duwtje in de rug te geven, staat VRT Diversiteit voor je klaar.

Ben je televisiemaker, regisseur, radioreporter, content creator of scenarist? Ben je op zoek naar concrete tips en goeie handvaten om de diversiteit van onze maatschappij ook in jouw content te tonen? Aarzel dan niet om ons te contacteren van in het begin. Want in elke stap die je zet, elk woord dat je schrijft, heb je opnieuw een kans om inclusiever te werken. Tot binnenkort?