Victim blaming betekent dat je voor de tweede maal slachtoffer wordt van een situatie. Dat kan gebeuren door onbegrip of een botte reactie uit de omgeving van de getroffene of van collega’s en van leidinggevenden. Hoe ga je daarmee om als je dit opmerkt in jouw organisatie? En welke rol kan je als leidinggevende hierin betekenen?
Wat is victim blaming?
"Hij/zij heeft het zelf uitgelokt." Bij victim blaming geeft een treffer of omstaander de schuld aan de getroffene. Zo schildert de treffer zichzelf af als slachtoffer van de situatie, maar het is de getroffene dat voor de tweede maal slachtoffer wordt. Dat kan gebeuren door onbegrip of een botte reactie uit de omgeving van de getroffene of van collega’s en van leidinggevenden.
Waar komt het vandaan?
Een mogelijke verklaring voor ‘blaming the victim' is dat mensen zichzelf graag willen voorhouden dat wat iemand anders is overkomen henzelf niet zal overkomen.
De gedachte dat het slachtoffer het er wel zelf naar gemaakt zal hebben is immers makkelijker te verdragen dan de gedachte dat het iedereen zou kunnen overkomen.
Ook kan de zaak makkelijker worden afgedaan door te stellen dat het de eigen schuld is van het slachtoffer. De dader hoeft dan immers niet gestraft te worden.
Het is mogelijk dat men actief op zoek gaat naar wat het slachtoffer fout zou kunnen hebben gedaan, waarbij het gedrag van het slachtoffer onder een vergrootglas wordt gelegd.
Onderrapportage als een van de gevolgen
Slechts de helft van de mensen die ooit iets hebben meegemaakt, spraken erover. Er zijn dus heel veel ervaringen die aan niemand verteld worden.
Dat komt vaak uit angst dat ze niet serieus genomen zullen worden en dat de procedures niet eerlijk zouden verlopen.
Tegelijk schamen veel slachtoffers zich of beschuldigen ze zichzelf van wat er gebeurd is. Het is dus belangrijk dat iedereen de ruimte krijgt om een verhaal te doen en gehoord te worden.
Enkele valkuilen
Een eerste valkuil is dat grensoverschrijdend gedrag normaal is en zonder meer deel uitmaakt van de job.
Dan krijg je deze reactie bij de medewerker: grensoverschrijdend gedrag is hier normaal? En ik voel me slecht? Dan zal het wel aan mij liggen.
Een tweede valkuil is een stereotiepe opvatting over slachtoffers.
Wie slachtoffer wordt van grensoverschrijdend gedrag, heeft zich waarschijnlijke provocerend, onervaren, veeleisend, incompetent of autoritair gedragen. Waardoor die persoon dus het gedrag uitlokte.
Extra belastend voor het slachtoffer
Deze beschuldiging is voor de getroffene extra belastend. Dit kan zo ver gaan dat de getroffene hierin gaat geloven met zelfverachting tot gevolg.
Ook zorgt het verschijnsel ervoor dat het slachtoffer minder snel de openbaarheid opzoekt, uit schaamtegevoelens.
Gedrag of kledingwijze van het slachtoffer wordt dan aangevoerd als aanstootgevend en een teken dat het slachtoffer 'er zelf om vroeg'.
Hoe ga je ermee om binnen jouw organisatie?
Hoe ga je daarmee om als je dit opmerkt in jouw organisatie? En welke rol kan je als leidinggevende hierin betekenen?
Je rol als leidinggevende, aanspreekpersoon integriteit of vertrouwenspersoon
Zowel als leidinggevende, aanspreekpersoon integriteit of vertrouwenspersoon ben je een belangrijke schakel om de schadelijke gevolgen van grensoverschrijdend gedrag te beperken.
Een goede reactie van hen is een must. Een leidinggevende is een belangrijk aanspreekpunt na een incident en vertegenwoordigt op dat moment de werkgever.
Het is belangrijk dat een leidinggevende zich bewust is van de subjectieve impact van een incident. De indruk vanuit de leidinggevende kan verschillen van hoe de getroffene het incident ervaart.
Belangrijk is dat leidinggevende zich bewust zijn van enkele valkuilen. Ga daarom aan de slag met het Grenswijs ernstinschattend systeem. Zo gebruik je als team gemeenschappelijke criteria om de situatie in kaart te brengen.
Ga zelf op een goede manier in gesprek
Luisteren, zonder te veel vragen te stellen, helpt. Gehoord en geloofd worden is waar het slachtoffer de grootste behoefte aan heeft.
Vraag hoe je kunt helpen. Hiermee geef je het slachtoffer de controle. Zelf boos reageren op de dader is logisch, maar schrikt af.
Probeer je er bewust van te zijn dat dit niet per se helpend of steunend is.
