Schokkende gebeurtenissen kunnen een impact hebben op het dagelijks functioneren van getroffenen en omstaanders. Preventie is belangrijk: maak afspraken over opvang en nazorg met gerichte vragen en een generiek model.
Zo zorg je voor een systematische ondersteuning van het natuurlijk verwerkingsproces van de getroffenen en zorg je ervoor dat ze hun reacties op de gebeurtenis kunnen begrijpen en een plaats kunnen geven in hun leven.
Model voor opvang en nazorg
- Vaststellen: maak afspraken over wie een gebeurtenis of een opeenstapeling van gebeurtenissen signaleert en hoe dit gebeurt.
- Oproepen: maak afspraken over hoe je de persoon die opvang en nazorg aanbiedt, oproept en inschakelt.
- Uitvoeren: maak afspraken over hoe je opvang en nazorg uitvoert.
- Doorverwijzen: maak afspraken over wanneer en naar wie je doorverwijst voor professionele hulpverlening.
Houd de vinger aan de pols: opvang en nazorg houdt niet op bij één gesprek. Om dit te duiden is er een pijl tussen uitvoeren en vaststellen.
Het onderste vlak geeft het belang weer om de leidinggevende op elk moment van het proces te informeren. Niet over de gespreksinhoud, wel over het feit dat de gesprekken plaatsvinden.
Aan de slag
Stap 1: Bepaal aan wie je opvang en nazorg biedt
Een schokkende gebeurtenis raakt vaak verschillende mensen. Direct en minder direct.
- Primaire getroffenen: zij die rechtstreeks in contact stonden met het grensoverschrijdend gedrag.
- Secundaire getroffenen: de betekenisvolle anderen voor de getroffenen, zoals familie, vrienden, collega’s,…
- Tertiaire getroffenen zijn alle mensen die rechtstreeks contact hadden met de primair en secundair getroffenen: getuigen, zij die ter hulp snelden en zij die achteraf opvang en nazorg aanboden.
Stap 2: Bepaal wie opvang en nazorg aanbiedt
Wie verzorgt de opvang meteen na de feiten? En wie de nazorg?
- Wie zou jij het liefst hebben als eerste hulp of als gesprekspartner?
- Moet het steeds dezelfde persoon zijn?
- Kies je jouw gesprekspartner zelf?
- Ga je voor opvang en nazorg door collega’s en/of leidinggevenden? Of ga je voor opvang door iemand intern en nazorg door een externe partner?
Stap 3: Bepaal hoe je incidenten vaststelt
Vaststellen
- Hoe stel je tijdig vast dat jij zelf, een collega of derde werd blootgesteld aan een potentieel grensoverschrijdend gedrag?
- Of dat iemand vermoedelijk met problemen kampt na een opeenstapeling van gebeurtenissen?
Ga hierbij minstens uit van de definitie van grensoverschrijdend gedrag en stel een lijst op met situaties en incidenten waarbij opvang en nazorg te overwegen zijn. Hiervoor kan je gebruikmaken van het begrippenkader grensoverschrijdend gedrag of de gedragscode van de onderneming.
Stap 4: Bepaal hoe je opvang en nazorg inroept
Inroepen
- Wie neemt het initiatief tot opvang en nazorg?
- Hoe schakel je diegene die opvang en nazorg aanbiedt in? Wie is het aanspreekpunt?
- Moet of mag de getroffene er zelf naar vragen? Wat kan de getroffene helpen om snel en gemakkelijk de eigen noden aan te geven?
Zorg dat de gebeurtenis gemeld wordt aan de juiste personen.
Volgende informatie helpt je hierbij:
Stap 5: Bepaal hoe je opvang en nazorg uitvoert
Uitvoeren
- Wat moet eerst gebeuren?
- Wat is er nodig om de situatie veilig te stellen?
- Welke zorg en hulp is er nodig onmiddellijk nadien? Wat met de omstaanders?
- Hoe ziet een ideaal nazorg traject eruit? Best niet éénmalig, met meerder gesprekken ga je na of de impact afneemt.
- Hoe aanklampend moet opvang en nazorg zijn? Verplicht of vrijblijvend?
- Organiseer je het intern, extern of beiden?
- Hoe snel bied je opvang aan?
- Hoe snel en hoelang bied je nazorg aan?
- Hoe monitor je de verwerking? Hoe signaleer je eventuele problemen? En hoe stel je indien nodig vervolgcontacten voor?
- Wie ziet erop toe dat opvang en nazorg gebeurt?
- Hoe houd je de leidinggevende op de hoogte over het proces. De inhoud van de gesprekken blijft vertrouwelijk.
- Hoe zorg je in de verslaggeving voor de privacy van de betrokkenen?
Stap 6: Hoe verwijs je door naar professionele hulp?
Doorverwijzen
Ga na wanneer nazorg stopt en wanneer doorverwijzing nodig is. Let op signalen die wijzen op een verstoorde verwerking.
Stap 7: Ga na of de vereiste kennis, vaardigheden en middelen aanwezig zijn
- Kennis over de kenmerken en gevolgen van een schokkende gebeurtenis en het natuurlijk verwerkingsproces na een incident.
- Kennis over het belang van en de uitgangspunten bij opvang en nazorg.
- Vaardigheden om opvang- en nazorggesprekken te voeren.
- Zijn er voldoende middelen om deze gesprekken te kunnen voeren wat betreft arbeidstijd en infrastructuur?
Stap 8: Hoe communiceer je deze afspraken? En hoe houd je ze levend?
Hier vind je heel wat tips hoe je de afspraken levend kan houden.
