SBC en mediarte spraken over verleden en toekomst, zijn persoonlijke aanpak van projecten en hoe belangrijk hij de samenwerking op de set vindt, met Frank van den Eeden. Zijn veelzijdige, indrukwekkende loopbaan wordt sterk gewaardeerd door collega DOP’s en zijn werk is al meermaals nationaal en internationaal gelauwerd. Frank werkt met bekende regisseurs, zoals Fien Troch, Nanouk Leopold, Jan Verheyen en Lucas D’hondt. De langspeler 'Girl' werd in Cannes bekroond met o.a. de 'Golden Camera'. 'De Patrick', van Tim Mielants is de meest recente productie waarin Frank nogmaals zijn meesterschap bevestigt.
Kan je even je loopbaan schetsen, van het prille begin tot waar je vandaag staat als DOP?
Frank: “We keren dan een dikke twintig jaar terug in de tijd, naar het ondertussen bijna vergeten 'analoge' tijdperk. De periode waarin ‘Super 16’ de norm was. Ik volgde een opleiding regie op St. Lukas Brussel die ik persoonlijk heb mogen ombuigen naar een camera opleiding, een nog niet effectief bestaande richting toen. Ik kreeg destijds intensiever lessen van mijn mentors Willy Stassen en Walter Van den Ende en zal ze daarvoor altijd dankbaar blijven.
“Na mijn studies heb ik de eerder klassieke inloopperiode gevolgd. Dit betekende een kleine twee jaar assistentie-werk bij verschillende camera- en licht-departementen. Maar al vrij snel werd het duidelijk dat het voor mij toch wel over het DOP-werk ging. Ik ben tal van kortfilms beginnen draaien als cameraman. Na een jaar of 4-5 gingen de opdrachten op een organische manier van kortfilms in iets ruimere fictieopdrachten over, om uiteindelijk bij langspelers te belanden. Daar ben ik vandaag nog hoofdzakelijk in actief.”
Wat heeft je als jonge kerel geprikkeld om het pad te kiezen van de beeldtaal en het camerawerk?
Frank: “Wat het exact was dat me heeft geprikkeld, is moeilijk te definiëren. Maar er is sinds mijn kindertijd altijd vuur en passie geweest voor film. Ik ben een kind van de jaren '80 en heb enorm veel TV gekeken, belachelijke hoeveelheden film op VHS verslonden, dat alles gecombineerd met een meer dan frequent bezoek aan de bioscoop. Eigenlijk wou ik altijd regisseur worden omdat ik ervan uitging dat de regisseur alles deed bij het maken van een film (lacht). Later drong het tot me door dat de input en verantwoordelijkheid van de cameraman veel groter was dan ik initieel dacht en dat heeft me uiteindelijk over de streep geduwd om te kiezen voor het vak van DOP.”
Het VHS-tijdperk heeft op veel mensen van je generatie een invloed gehad. Welk audiovisueel werk is jou persoonlijk het meest bijgebleven inzake storytelling en/of camerawerk?
Frank: "Dat is nog altijd 'The Shining' (1980) van Stanley Kubrick, die ik sowieso op een veel te jonge leeftijd heb gezien (lacht) en een zware indruk heeft nagelaten. Dat was een heel bijzondere film voor me, vormelijk uitermate onorthodox. Het feit dat de film er ook visueel niet uitzag als een klassieke horrorprent gaf me een zeer onveilig gevoel. Er werden totaal nieuwe codes gebruikt naar beeldtaal toe, die ondertussen ook deel uitmaken van de filmgeschiedenis. De steadicam werd speciaal ontwikkeld voor deze film en dat was baanbrekend voor die periode. De belichting was ook heel high-key wat atypisch was voor een film die een bepaald angstgevoel moest opwekken. Ik kon er toen ook de vinger niet opleggen hoe deze bijzondere film tot stand was gekomen, waarom Kubrick dit zo had aangepakt en hoe. Als ik de film vandaag nog terugzie ervaar ik de fotografie nog altijd als vrij radicaal en vernieuwend, vooral op gebied van cadrage-keuzes en lengte van shots. Daar zit de immense diepte in waar ik in mijn eigen werk regelmatig naar refereer.”
Heeft de nasleep van de succesvolle langspeler “Girl” (2018) een invloed gehad op je toekomstige projecten? Wat is hier in 2019 uit voortgekomen?
Frank: “Het nationaal en internationaal succes van 'Girl' (Lukas D’Hondt) heeft mijn werk absoluut in de kijker gebracht. Ik durf echter niet te zeggen dat het mijn loopbaan en nabije toekomst volledig heeft omgegooid Er is wel een zeer positieve verandering waarneembaar. Er is veel meer vraag vanuit regisseurs-hoek om mij persoonlijk te ontmoeten. 'Girl' heeft een breed spectrum van kijkers aangesproken (regisseurs, producers, makers) en het effect uit deze hoek - het besef dat het nu artistiek of commercieel wordt benaderd - begint nu pas goed en wel te komen (meer dan een half jaar na release). In mijn geval zijn het hoofdzakelijk regisseurs die “iets zien” in een film, iets wat hen opvalt en dat ze visueel en gevoelsmatig kunnen linken aan hun eigen toekomstig project. 'Girl' was een zeer tactiele film, heel erg inspelend op emoties en broosheid met een hoog realisme-gehalte. In die stijl heeft de film duidelijk iets losgemaakt.
"Er staat momenteel een ander project in post-productie fase, 'Animals' (van Nabil Ben Yadir, productie van Films du Fleuve). Een film over een brutale moord in Luik, gebaseerd op waargebeurde feiten, die terug onvergelijkbaar is met al mijn vorig werk. Verder staat ook 'Zola' op de agenda voor 2019. Een Nederlandse productie met een geweldig goed scenario, waar ik enorm naar uitkijk. Voor 2020 borrelt er van alles maar daar kan ik momenteel nog niet over uitwijden."
Je hebt recent de langspeler “De Patrick” ingeblikt met regisseur Tim Mielants. Hoe verliep deze samenwerking?
Frank: "'De Patrick' was een heel fijn project om samen met Tim aan te werken. (Tim Mielants is een Belgische regisseur die al een paar jaar meespeelt in de hoogste televisie-regionen: Peaky Blinders - Netflix, The Terror - AMC en Legion - Fx network zijn maar enkele producties in zijn ruime portfolio). 'De Patrick' is een project dat volledig verschilt van 'Girl', zowel scenarieel als wat vorm betreft. Je kan met beide langspelers eigenlijk niet extremer gaan (lacht) maar het houdt me fris en scherp. Dat maakt ook dat ik met plezier van de ene filmset naar de andere stap. Een film mag nooit een blauwdruk zijn van wat je allemaal al gedaan hebt. Voor mij mag er nooit een soort van modus operandi zijn waarbij iedereen verwacht dat jij enkel die bepaalde aspecten van filmmaken goed kunt. Ik ga de extreme verschillen wel nooit doelbewust opzoeken maar als ik met TIm (Mielants) in zijn schriftuur duik en daar komt visueel iets totaal anders uit dan bvb 'Girl', dan omarm ik dat volledig.”
Wat is jouw belangrijkste drijfveer? Is de afwisseling tussen verschillende jobs, van feature films tot commercials, voor jou een noodzaak? Waar haal je meest voldoening uit?
Frank: “Dat ik graag films maak ervaar ik eerder als een soort bestaansrecht (lacht). Mijn drijfveren zijn vooral het scenario en het contact met de regisseur. Inhoudelijk moet ik geprikkeld worden. Bij het lezen van het verhaal moet ik gewaar worden dat er een een heel goede film in zit, zowel wat dramatiek als vorm betreft. De samenwerking met de regisseur vind ik enorm belangrijk. Je hebt creatievelingen die op papier met een waanzinnig puik idee afkomen maar bij het eerste contact blijken ze bijzonder onprettige mensen te zijn. Die wens ik dan veel geluk maar ik ga niet met hen in zee. Ik probeer om het beste uit mensen te halen, zo stel ik me steeds op in een samenwerking. En ik verwacht eigenlijk altijd dat ik dat ook in retour krijg, dat mensen het beste van zichzelf geven.
“Ik zou mijn leven perfect kunnen invullen zonder commercials, met alle respect voor de sector en mensen die hierin actief zijn uiteraard, want op zich amuseer ik mij wel met het draaien van commercials. Zonder fictie zou ik mijn job echter minder graag uitoefenen omdat ik daar artistiek het meeste voldoening uit haal. Techniek is voor mij eerder een middel om je doel of concept te verwezenlijken. Een voorwaarde voor voldoening is eerst en vooral een fijne, diepgaande samenwerking, het gevoel dat je samen op één lijn zit. Als je aan het einde van een productie elkaar in de ogen kijkt, beseffende dat alle genomen kansen (en risico’s) tot een speciaal eindproduct hebben geleid. Dat moment geeft mij het meeste tevredenheid."
Wat is jouw grootste uitdaging geweest tot op heden?
Frank: “De grootste uitdaging die spontaan in me opkomt, is een soort van 'gerustheid' kunnen ontwikkelen doorheen de jaren, die maakt dat wanneer er onzekere tijden aanbreken je in alle vertrouwen en rust kan zeggen: 'Het komt sowieso wel goed'. Het is dat vertrouwen kunnen opbouwen en dat resulteert in mogelijkheden. Je zal nog meer risico’s durven nemen, niet met als doel om tegen een muur aan te lopen maar eerder om te zien dat wat je maakt voor iets staat, dat je zaken probeert te ontdekken die voor andere regisseurs of collega cameramensen misschien minder voor de hand liggen of die ze eerder uit de weg zouden gaan.
“Hierop aansluitend, we werken in een sector waar je regelmatig ver van huis bent of dat je heel kort bij huis werkt maar belachelijke uren draait (lacht). Het is dus verre van evident op relationeel vlak. Er wordt veel gevraagd van de partner. Dat kan issues geven en het is ook niet evident om een familiaal evenwicht te vinden; gezien de heel uiteenlopende opdrachten en draaidagen. Als collega cameramensen bij elkaar komen is dat keer op keer een gespreksonderwerp. Dat probleem leeft. Nu, als je aan het einde van de rit aan al die mensen vraagt of ze hun job zouden inruilen, krijg je steevast een 'neen'.”
Een vraag die vaak gesteld wordt door de jongere generatie aspirant-DOP’s: Hoe komen opdrachten bij jou terecht? Kan je inzage geven hoe dit in zijn plooi valt en wat maakt dat je een bepaald project kiest?
Frank: “Ik heb een track record, een soort mini catalogus, van projecten die op een gegeven moment vrij te bekijken zijn. Regisseurs bekijken die wel maar als ze met mij in contact komen, gebeurt het zelden dat ze hier naar refereren. Als ze contact maken, dan weet ik op voorhand of ze echt willen samenwerken of dat ik bijvoorbeeld deel uitmaak van een top vijf met wie ze eventueel in zee willen en met wie ze eerst willen aftoetsen of het klikt. Naar de jongere generatie toe vind ik het heel moeilijk om op die vraag een gepast antwoord te formuleren. Alhoewel, misschien is er één gouden tip die ik persoonlijk echt wel belangrijk vind: 'Don’t be an asshole!'. Als je de pretentie hebt om een artistiek product te maken middenin een groep mensen, moet je die groep ook gepast begeleiden, met alles wat je hebt en alles wat je kunt. De gemeenschappelijke doelstelling is steeds om een zo goed mogelijke film te maken. Dat kan je onmogelijk realiseren als je op zijn minst niet de nodige social skills bezit die je toelaten om te kunnen luisteren en gepast te ageren. Het blijft een creatief proces waarin je zit en met het permanent afstompen ervan, door niet open te staan voor andere ideeën, verklein je de kans dat je teruggevraagd wordt voor een nieuwe opdracht. En dat is soms nefast voor het verdere verloop van je loopbaan, ongeacht het feit dat je een uitmuntend cameraman bent. De social skills zijn waanzinnig belangrijk en zijn dat eigenlijk altijd al geweest.
“Je moet het ook niet volledig zwart /wit zien. Ik werk liever met een regisseur waar ik op sociaal en conceptueel vlak goed mee overeenkom maar misschien ook geschillen mee heb die we kunnen rechtzetten, dan met iemand die vooral toegeeflijk is en elk conflict probeert te vermijden. Het is geven en nemen en je moet je idee altijd durven verdedigen. Soms vraagt het iets meer uitleg om dat helder te kunnen overbrengen naar derden. But, if you’re an asshole, I wish you good luck! (lacht)”
Ik probeer om het beste uit mensen te halen, zo stel ik me steeds op in een samenwerking. En ik verwacht eigenlijk altijd dat ik dat ook in retour krijg, dat mensen het beste van zichzelf geven.
Je werkt recent met agents in Parijs en overzees. Kan je die samenwerking wat meer toelichten?
Frank: “De nawerking van 'Girl' heeft me bij deze mensen gebracht. Het neemt me alvast veel non-creatief werk uit handen, wat voor mij meer tijd en ruimte creëert om echt te focussen op de artistieke, inhoudelijke facetten van mijn job. Ook het aantal aanbiedingen blijft gestaag toenemen en de opvolging daarvan is bij hen in goede handen.
“Handelt het om fictie, dan gaan agents me in principe geen film kunnen aanreiken waarbij de regisseur geen interesse heeft om met mij te werken. Dat is haast onmogelijk en dat zou ik persoonlijk ook niet willen. Ze nemen wel een soort faciliterende rol op zich, de rol om de eerste contacten op de rails te zetten en te schakelen waar en wanneer nodig. Het blijft je persoonlijke exposure en portfolio die maken dat je aanbiedingen krijgt. Het is dus niet zo dat een agent je vanzelfsprekend meer jobaanbiedingen bezorgt.
“In het commercials-circuit ligt dat misschien anders. Daar kom je terecht in een pool van getalenteerde collega’s, wanneer die voor een bepaalde productie niet beschikbaar zijn, kan het zijn dat ze zeggen: 'Engageer Frank voor die job, let’s give it a try'. Dat zal bij een langspeelfilm niet snel voorvallen. De Nederlandse beroepsvereniging voor DOP’s (NSC) lanceerde in het voorjaar van 2019 een manifest. Nederlandse cameramensen zijn gefrustreerd omdat ze hun werk niet optimaal kunnen uitvoeren. Te vaak start de opnameperiode voordat het script klaar is of de uitvoering ervan helder is.”
Zie je hier ook een verschuiving in het Belgische landschap?
Frank: “Een goede voorbereiding is van fundamenteel belang om een productieperiode goed door te komen. ‘failing to prepare is preparing to fail’. Als je artistiek je film moet ontdekken op draaidag één, snap ik niet met wat je bezig bent. Je film wordt conceptueel op de rails gezet in de voorbereiding. Als ik het NSC manifest lees, dan beaam ik volledig het feit dat de voorbereiding een uitermate belangrijke milestone is in de workflow van filmmaken. Voor mij is dit echter altijd het geval geweest. Het grondig overleggen en pre-visualiseren, met technische crew en regie, voor de aanvang van de eerste draaidag heb ik altijd voorop geplaatst.
“Ik zie bij mijn Nederlandse collega’s een soort reflectie op het gegeven dat de Nederlandse film, in vergelijking met bijvoorbeeld de Vlaamse film, internationaal weinig respons krijgt. Wat de oorzaak hiervan is, is mij ook een raadsel. Wat er in het manifest geschreven staat, is misschien geen remedie voor de symptomen waar de Nederlandse film nu mee kampt. Waar ik wel zeker van ben, uit persoonlijk ervaren, is dat de ingrediënten die in het manifest werden opgenomen allemaal noodzakelijk zijn om een interessante film te kunnen maken. Haal deze weg en je geraakt er simpelweg niet.”
Wat met de sociale status van de DOP? Hoe ga je om met de precaire factor van je beroep en richtlijnen die van toepassing zijn in de filmsector?
Frank: “Wat mij betreft heb ik de fijnste job ter wereld. Het is misschien een cliché maar ik zie mijn job niet als werk, tegelijk kan het soms zwaar zijn: lange draaidagen, soms maanden in het buitenland of misschien een sluimerende onzekerheid over wat de toekomst zal brengen, het hoort er allemaal bij. Het vroeg of laat vinden van een balans tussen werk en privé is belangrijk. Te weinig werk hebben is niet fijn. Teveel werk of te lange draaidagen geeft ook snel problemen. Ik denk ook dat een belangrijk deel van mijn job bv bestaat uit het mee uiteenzetten en opvolgen van een realistische en haalbare draaiplanning. De jaren waarin je dag en nacht werkt en dat allemaal accepteerde, zijn al lang achterwege en eerlijk, I don’t want to go back. Wie kan na 15 uur werken op een set nog scherp zijn en écht interessante dingen doen?”
Kan een vakbond of union hier nu iets in betekenen, om dergelijke situaties terug te schroeven?
Frank: “Dat is een moeilijke vraag, misschien wel, maar een union kan misschien ook te rigoureus zijn in zijn regelgeving. Sectorale afspraken mogen geen verlammende werking hebben, filmmaken gebeurt niet from 9 to 5, toch niet op mijn sets. Ik bedoel daarmee niet dat er geen afspraken nodig zijn, het is zoals bij veel andere sectoren fijn om een soort vangnet te hebben maar dat op de letter te willen naleven is niet altijd het beste voor de film.”
Tot slot, welke ambitie wil Frank Van den Eeden nog waarmaken? Een natuurdocu over panda’s of een eigen sci-fi film realiseren?
Frank: “Enkel focussen op projecten die me echt nauw aan het hart liggen is wat ik wil blijven doen. Eigenlijk het verlengde dus van wat ik vandaag doe. Als ik deze projecten kan blijven maken op mijn manier, volgens mijn eigen aanpak; maar in plaats van 50.000 mensen, daar 50 miljoen mensen mee kan bereiken, dan ben ik een zeer gelukkig mens (lacht).”
